Αλήθειες και μύθοι γύρω απο την παιδική διατροφή

Μελέτη που πραγματοποιήθηκε από το Imperial College London και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, με συμμετοχή του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών για την παιδική και εφηβική παχυσαρκία δείχνει πως το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι μεγάλο αφού

‘’αυτό που φάνηκε από τα αποτελέσματα είναι ότι το 30% των παιδιών είναι υπέρβαρα και το 13% παχύσαρκα, που σημαίνει πως ένα ποσοστό 40%-45% των παιδιών στην Ελλάδα έχουν πρόβλημα βάρους από μικρή ηλικία ‘’.

Έχουν οι γονείς σήμερα διατροφική παιδεία;

Στην εποχή που ζούμε η τεχνολογία εξελίσσεται με ταχύτατους ρυθμούς και όλο και περισσότεροι γονείς προσπαθούν να ενημερώνονται τόσο για τη διατροφή τη δική τους όσο και των παιδιών τους. Συνεπώς θα έλεγα πως αν και οι σημερινοί γονείς ζούνε στην εποχή του διαδικτύου και της ενημέρωσης και διαθέτουν μία θεμελιώδη βάση όσον αφορά τη διατροφή, αποπροσανατολίζονται διατροφικά λόγω του μεγάλου όγκου πληροφοριών που καλούνται να αξιολογήσουν. Είναι αρκετά δύσκολο να επεξεργαστούν αλλά και να αξιολογήσουν την κάθε πληροφορία με την οποία έρχονται αντιμέτωποι και δυστυχώς μέσα στο άγχος και το ενδιαφέρον για το παιδί τους τις περισσότερες φορές ακολουθούν οδηγίες/συστάσεις/πρακτικές, οι οποίες δεν είναι σύμφωνες με τις διεθνείς συστάσεις οργανισμών όπως π.χ Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, κάτι το οποίο μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την υγεία των παιδιών.

Από την άλλη πλευρά ο σύγχρονος τρόπος ζωής έχει επηρεάσει αρνητικά τις διατροφικές συνήθειες των γονέων σαν αποτέλεσμα να επηρεάζονται άμεσα και οι διατροφικές συνήθειες των παιδιών. Δυστυχώς ο ελάχιστος ελεύθερος χρόνος που έχουν πλέον οι σημερινοί γονείς δεν επιτρέπει να αφιερώσουν αρκετό χρόνο στην διατροφική εκπαίδευση των παιδιών τους. Αυτό αντικατοπτρίζεται και στα αποτελέσματα ερευνών τα οποία δείχνουν τα μεγάλα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας στην Ελλάδα και μας οδηγεί στο συμπέρασμα πως δυστυχώς οι σημερινοί γονείς δεν διαθέτουν επαρκή διατροφική παιδεία.

Πως μπορεί το φαγητό να γίνει σύμμαχος στην ανατροφή και ανάπτυξη του παιδιού και εργαλείο στα χέρια του γονιού και του εκπαιδευτικού;

Αναμφισβήτητα η διατροφή παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη ενός παιδιού. Παρέχοντας μια ισορροπημένη και σωστή διατροφή σε ένα παιδί τότε του προσφέρουμε καλή νοητική, ψυχική, πνευματική αλλά και σωματική υγεία. Τι εννοούμε όμως με τον όρο σωστή και ισορροπημένη διατροφή; Είναι εκείνη, η οποία μπορεί να προσφέρει την ενέργεια που χρειάζεται ο οργανισμός όπως και όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, ώστε όλα τα συστήματα του οργανισμού του να λειτουργούν φυσιολογικά (π.χ νευρικό σύστημα κ.α.).

Οι ενεργειακές απαιτήσεις των παιδιών διαφέρουν ανάλογα το φύλο, την ηλικία και τη σωματική δραστηριότητα την οποία έχουν. Συνεπώς μία ισορροπημένη διατροφή θα λέγαμε πως περιλαμβάνει όλες τις ομάδες τροφίμων χωρίς να αποκλείει κάποιο τρόφιμο και να προσλαμβάνονται όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, ασβέστιο, φυτικές ίνες, βιταμίνη D κλπ. Με την κατάλληλη διατροφή το παιδί μπορεί να διατηρεί ένα φυσιολογικό σωματικό βάρος το οποίο παίζει σημαντικό ρόλο στην υγεία του τόσο στην παιδική ηλικία όσο και στην ενήλικη ζωή. Αρκετές έρευνες δείχνουν πως τα υπέρβαρα παιδιά γίνονται μετέπειτα παχύσαρκοι ενήλικες με πολλά προβλήματα υγείας όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, καρκίνος κλπ. Από την άλλη πλευρά, μία ανεπαρκής διατροφή μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις όπως καθυστέρηση της ανάπτυξης, ραχίτιδα λόγω ανεπάρκειας βιταμίνης D, ανεπάρκεια σε ιώδιο και ψευδάργυρο, τερηδόνα, σιδηροπενική αναιμία, νευρική ανορεξία.

Τα παιδιά στη σημερινή εποχή έχουν ένα πολύ επιβαρυμένο πρόγραμμα και την περισσότερη ώρα της ημέρας την περνάνε εκτός σπιτιού με αποτέλεσμα να είναι δύσκολο να ακολουθήσουν ένα πιο σωστό πρόγραμμα διατροφής με τακτικά γεύματα. Από την άλλη πλευρά τις ημέρες που ξεκουράζονται τις περνάνε μέσα στο σπίτι είτε βλέποντας τηλεόραση, είτε παίζοντας κάποιο ηλεκτρονικό παιχνίδι ή με τον υπολογιστή επομένως ακολουθούν καθιστικό τρόπο ζωής. Ο καθιστικός τρόπος ζωής έχει σαν αποτέλεσμα η θερμιδική πρόσληψη η οποία γίνεται να δημιουργεί θετικό ισοζύγιο ενέργειας, δηλαδή να παρατηρείται αύξηση του σωματικού βάρους. Σε αυτή την περίπτωση οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί καλούνται να παίξουν τον πιο δύσκολο ρόλο.

Γονείς και εκπαιδευτικοί αποτελούν πρότυπα για ένα παιδί καθώς με εκείνους συναναστρέφονται την περισσότερη ώρα της ημέρας. Οι διατροφικές προτιμήσεις των παιδιών όπως και των ενηλίκων επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες όπως κοινωνικούς, πολιτισμικούς, βιολογικούς, ψυχολογικούς ακόμα και οικονομικούς, Τα παιδιά από μικρή ηλικία αρχίζουν και δημιουργούν διατροφικές συνήθειες που τις περισσότερες φορές ακολουθούν και στην ενήλικη ζωή τους. Η διατροφική τους συμπεριφορά επηρεάζεται άμεσα από τα συναισθήματά τους και από τη διάθεση τους. Δεν είναι λίγες οι φορές που τα παιδιά χρησιμοποιούν ως μέσο το φαγητό για να ζητήσουν προσοχή ή δεν καταναλώνουν κάποιο νέο τρόφιμο γιατί υπάρχει μία φοβία ως προς αυτό (νεοφοβία) ή δεν θέλουν να συναναστραφούν ξανά με κάποιο τρόφιμο το οποίο κατανάλωναν γιατί δέχτηκαν κάποια επίπληξη κλπ. Η οικογένεια λοιπόν παίζει καταλυτικό ρόλο στην εξέλιξη της διατροφικής συμπεριφοράς ενός παιδιού και στη συνέχεια οι εκπαιδευτικοί, οι οποίοι καλούνται κατά κάποιο τρόπο να «συμπληρώσουν» το ρόλο των γονέων. Για αυτό το λόγο θα πρέπει να εμπιστευτούμε τα παιδιά να ακούνε τον οργανισμό τους και να καταναλώνουν την ποσότητα τροφής την οποία επιθυμούν εφόσον έχουν ρυθμιστικούς παράγοντες, οι οποίοι τους «ενημερώνουν» πότε έχουν χορτάσει. Δεν τα πιέζουμε να φάνε και κυρίως να τα «ξεγελάσουμε» να φάνε κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού ή την ώρα που βλέπουν τηλεόραση. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα να καταναλώνουνε μεγάλες ποσότητες τροφίμων χωρίς να μπορούν να σταματήσουν/ελέγξουν, εφόσον ο εγκέφαλος τους είναι απασχολημένος με κάτι άλλο και δε μπορεί να σταλθεί το μήνυμα του κορεσμού. Συνεπώς, μαθαίνουμε τα παιδιά να τρώνε στο τραπέζι με την ησυχία τους μαζί με την υπόλοιπη οικογένεια.

Ακόμη, μαθαίνουμε να καταναλώνουν πρωινό. Είναι πλέον ευρέως γνωστό πως το πρωινό γεύμα αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας. Προσφέρει στα παιδιά και όχι μόνο, την απαιτούμενη ενέργεια που χρειάζονται για να ξεκινήσει η μέρα τους και σύμφωνα με αποτελέσματα πολλών ερευνών έχει αποδειχθεί πως τα παιδιά τα οποία καταναλώνουν πρωινό γεύμα φαίνεται να είναι πιο ευδιάθετα και αποδοτικά. Ένα παράδειγμα ενός πλήρες πρωινού γεύματος θα μπορούσε να είναι 1 φλιτζάνι γάλα χαμηλών λιπαρών με 3 κ. σούπας δημητριακά ολικής άλεσης και 1 φρούτο ή 1 αυγό βραστό με 1 φλιτζάνι φυσικό χυμό και 1φ.ψωμί ολικής άλεσης ή 1 φλιτζάνι γάλα με 1 φέτα ψωμί με 1 κουταλάκι του γλυκού μαργαρίνη και μέλι ή ταχίνι (οι ποσότητες είναι ενδεικτικές καθώς οι ενεργειακές απαιτήσεις ενός ανθρώπου εξαρτώνται από το φύλο, την ηλικία κλπ)

Αξίζει επίσης να αναφερθούμε στο λεγόμενο «συναισθηματικό φαγητό». Όλοι λίγο πολύ πλέον έχουμε μια οικειότητα με τον όρο συναισθηματικό φαγητό ή πείνα. Τι εννοούμε όμως με αυτό; Όταν πιάνουμε τον εαυτό μας να καταναλώνει τροφές (συνήθως τροφές οι οποίες μας φέρνουν ευχάριστες αναμνήσεις ή μας αρέσουν) όχι όμως γιατί νιώθει πείνα, αλλά γιατί θέλει να καλύψει κάποια συναισθηματική μας ανάγκη. Αυτού του είδους οι διατροφικές συμπεριφορές ξεκινάνε από την παιδική ηλικία και συνεχίζονται μέχρι την ενήλικη ζωή μέσω του υποσυνείδητου.

Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά λόγω ηλικίας δεν είναι σε θέση να μπορούν να κρίνουν διατροφικές συμπεριφορές επομένως αρκούνται σε αυτά που μαθαίνουν από την οικογένεια και με την πάροδο του χρόνου τις οικειοποιούνται θεωρώντας τες ως κάτι το φυσιολογικό. Παραδείγματα που σίγουρα όλοι έχουμε ακούσει από τους γονείς μας είναι τα εξής: «αν φας όλο σου το φαγητό θα σου πάρω σοκολάτα», «αν σταματήσεις να κλαις θα σου πάρω παγωτό», «αν κάτσεις ήσυχα θα πάρουμε γλυκό», «φάε το φαγητό σου γιατί όλη την ημέρα για εσάς μαγείρευα» και ακόμα πολλά άλλα με το πιο χαρακτηριστικό να είναι το «φάε όλο το φαγητό σου, άλλα παιδάκια δεν έχουν καθόλου να φάνε». Τέτοιου είδους φράσεις μαθαίνουν τα παιδιά να έχουν ένα είδους συναισθηματικής εξάρτησης με το φαγητό. Πιο συγκεκριμένα, μαθαίνουν να έχουν ένα χρέος ως προς την κατανάλωση του φαγητού τους ακόμα και αν δεν πεινάνε ή να νιώθουν υποχρεωμένοι να ευχαριστήσουν τους γύρω τους που μπήκαν στο κόπο να τους το προσφέρουν/μαγειρέψουν ακόμα και όταν δεν θέλουν να το καταναλώσουν. Επιπλέον, συνδέουν τα αρνητικά συναισθήματα με τα τρόφιμα, τα οποία τους προσφέρθηκαν ως ανταμοιβή για να «ανακουφιστούν» από αυτά (π.χ αν ένα παιδί είναι στεναχωρημένο συνήθως οι γονείς του προσφέρουν κάποιο γλυκό για να νιώσει καλύτερα) και αυτή η σύνδεση μεταξύ τροφίμου και συναισθήματος συνεχίζεται και στη μετέπειτα ζωή του παιδιού ως ενήλικα, χωρίς να μπορεί να εξηγήσει γιατί υπάρχει αυτή η σύνδεση.

Συνοψίζοντας μπορούμε να επισημάνουμε πως δεν πρέπει να ανταμείβουμε τα παιδιά με φαγητό, να μην τα γεμίζουμε ενοχές και κυρίως να θυμόμαστε πως είναι πολύ σημαντικό να τρώμε όλοι μαζί σαν οικογένεια έχοντας ένα καλό κλίμα και διάθεση. Η ώρα του φαγητού θα πρέπει να είναι στιγμή απόλαυσης και το παιδί να προσμένει για αυτή τη στιγμή και να μη προσπαθεί να ξεφύγει από αυτή με κάθε τρόπο. Κρατήστε επιπλήξεις, καβγάδες και άγχος μακριά από το οικογενειακό τραπέζι. Μην κατηγοριοποιείτε τα τρόφιμα σε καλά ή κακά/απαγορευμένα αλλά σε καθημερινής και λιγότερο συχνής κατανάλωσης. Θέστε γερές σωστές διατροφικές βάσεις από μικρή ηλικία φροντίζοντας για τη σωστή ανάπτυξη του παιδιού σας.

Η διατροφή αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαια στη σχολική ζωή ενός παιδιού. Φοβίες, μιμητικές συμπεριφορές, γρήγορα ή ακατάλληλα σνακ, απουσία πρωινού ή παρουσία μη ενδεδειγμένου πρωινού είναι μόνο μερικοί παρανομαστές. Υπάρχει κάποιος γενικός κανόνας ή απλουστευμένες κατευθύνσεις που μπορούν να εφαρμοστούν;

SLXLM

Αναμφισβήτητα η παιδική ηλικία είναι η περίοδος στη ζωή ενός ανθρώπου στην οποία είναι πιο εύκολο να μάθει κάποιος να υιοθετεί πιο υγιεινές διατροφικές επιλογές. Για αυτό το λόγο οι γονείς παίζουν τον πιο σημαντικό ρόλο καθώς το οικογενειακό περιβάλλον είναι εκείνο που θέτει τις θεμελιώδεις βάσεις που χρειάζεται το παιδί για τη σωστή ανάπτυξη του. Ο ρόλος των γονέων είναι πολύ δύσκολος εφόσον καλούνται καθημερινά να ανταπεξέλθουν σε διαφορετικές προκλήσεις και όχι μόνο όσον αφορά τη διατροφή. Πολλοί γονείς αναφέρουν συχνά πως τα παιδιά δεν τρώνε κάτι πιο υγιεινό ή δεν τρώνε πρωινό ή δεν αγγίζουν τρόφιμα επειδή δεν τα τρώνε οι φίλοι τους κλπ. Αν θα λέγαμε πως υπάρχει κάποιος γενικός κανόνας τότε θα λέγαμε πως θα πρέπει να προσπαθούμε να προσφέρουμε σωστά τρόφιμα στα παιδιά και κυρίως με τον κατάλληλο τρόπο. Να μη μας ενδιαφέρει μόνο η ποσότητα αλλά και η ποιότητα των τροφίμων που τους προσφέρουμε.

Αξίζει να αναφερθεί πως ο κατάλληλος τρόπος δεν είναι κάτι που διδάσκεται αλλά κάθε γονέας προσπαθεί και δουλεύει παράλληλα με το παιδί αφού κάθε παιδί είναι ξεχωριστό και έχει τη δική του προσωπικότητα. Παρ’ όλα αυτά δεν θα πρέπει να πιέζουμε κανένα παιδί να φάει. Θα πρέπει το ίδιο να ελέγχει την ποσότητα φαγητού που θα τρώει καθοδηγούμενο από τη δική του όρεξη. Αρκετοί γονείς από το ενδιαφέρον τους πέφτουν στη παγίδα να συγκρίνουν την παιδική μερίδα με εκείνη των ενηλίκων, ως αποτέλεσμα να πιστεύουν πως τα παιδιά τους δεν σιτίζονται επαρκώς. Ακόμα, αρκετά παιδιά αρνούνται να καταναλώσουν φαγητό γιατί προσπαθούν να τραβήξουν την προσοχή των γονέων τους. Όσο παρατηρ�