Οδηγός επιβίωσης για γονείς (ή αλλιώς 5 πράγματα να θυμάστε για το παιδί σας και 1 για τον εαυτό σα
Ως γονείς, φίλοι γονιών, συγγενείς, γείτονες σίγουρα θα έχετε κάποια στιγμή παρακολουθήσει ή βιώσει σκηνές ροκ εν ρολ με πρωταγωνιστή ένα παιδί που κλαίει, φωνάζει, τρέχει σαν τρελό, ζητάει κάτι επίμονα, δεν μπορεί να ηρεμίσει, σκορπάει τα παιχνίδια παντού, σε τραβάει από το χέρι, κάνει κάτι που δεν θα έπρεπε να κάνει κοιτώντας σε βαθειά στα μάτια και πολλές ακόμα παρόμοιες σκηνές, ένα παιδί που δείχνει να είναι εκτός ελέγχου και τον ενήλικα δίπλα του σε απόγνωση, θυμό ή αδιαφορία.
Δώδεκα χρόνια μέσα σε τάξεις δουλεύοντας με μικρά παιδιά, έχω συναντήσει και αντιμετωπίσει ποικίλες συμπεριφορές. Υπήρξαν φορές που γέλασα, θύμωσα, κουράστηκα, λυπήθηκα, ανακάλυψα κάτι καινούργιο, ένιωσα αυτοπεποίθηση ότι μπορώ με σιγουριά να τα καταφέρω, έχασα την αυτοπεποίθηση μου όταν δεν λειτούργησε την επόμενη φορά με ένα άλλο παιδί. Αλλά ξέρετε κάτι; Είναι εντελώς υγειές και φυσιολογικό!
Και αν έχω κάθε δικαίωμα εγώ που είμαι ενήλικας, με εμπειρίες, με πλήρως ανεπτυγμένες εγκεφαλικές λειτουργίες που επιτρέπουν να ρυθμίζω τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά μου να πειραματίζομαι και να κάνω λάθη, τότε είναι παραπάνω από αποδεκτό για ένα μικρό παιδί να μαθαίνει δοκιμάζοντας τα όρια, τις δυνατότητες και τις αντοχές του ( και συνήθως και όλων όσων βρίσκονται τριγύρω του..).
Συγκέντρωσα πράγματα που προσωπικά θεωρώ σημαντικά για την υγιή ανάπτυξη ενός παιδιού. Πάμε να δούμε μαζί μερικές αρχές που πρέπει να θυμόμαστε ή αλλιώς έναν απλό οδηγό επιβίωσης (για όσους προτιμούν να δώσουν μια πιο δραματική χροιά!)
Τα παιδιά χρειάζονται όρια και ρουτίνα
Τα παιδιά μεγαλώνουν σε ένα κόσμο γεμάτο ερεθίσματα, προκλήσεις, ευκαιρίες με μια έμφυτη ανάγκη να δοκιμάσουν και δοκιμαστούν, να μάθουν, να πειραματιστούν, να κατανοήσουν, να βιώσουν και να απορροφήσουν ότι τους προσφέρεται. Η δουλειά του να ανακαλύπτεις τον κόσμο είναι βαριά και κουραστική, εξαντλητική θα ήταν πιο σωστό. Φαντάσου να είσαι διαρκώς αντιμέτωπος με μια πρόκληση, να νιώθεις διαρκώς έναν υπέρμετρο ενθουσιασμό, αγωνία για το καινούργιο, φόβο, χαρά. Τα παιδία εξαντλούνται συναισθηματικά και νοητικά με ότι αυτό συνεπάγεται ,δάκρυα, ανυπακοή, φωνές, αλλαγή συμπεριφοράς γιατί πολύ απλά δεν έχουν ακόμα συναισθηματικό αυτοέλεγχο για να μπορούν να ελέγξουν όλα τα μεγάλα συναισθήματα που τα κατακλύζουν.
Η Karen Young , ψυχολόγος με μεγάλη διδακτική και συγγραφική εμπειρία εξηγεί πως ο προμετωπιαίος φλοιός του εγκεφάλου που ευθύνεται για τις συναισθηματικές, γνωστικές, νοητικές λειτουργιές και γνωρίσματα συμπεριφοράς στον άνθρωπο, δεν έχει ακόμη αναπτυχτεί στα παιδιά και δεν μπορούν επομένως να ανταποκριθούν με ψυχραιμία και ηρεμία σε καταστάσεις μεγάλης συναισθηματικής φόρτισης. Ο ρόλος του ενήλικα είναι να δημιουργήσει αυτό το δίχτυ ασφαλείας για τα παιδιά, θέτοντας σαφή όρια με ηρεμία και ψυχραιμία και με την εισαγωγή μιας ρουτίνας που θα επιτρέπει στο παιδί που βιώνει αλλεπάλληλες εκπλήξεις, να ξέρει τι επακολουθεί (πχ μετά το μπάνιο , πλένουμε τα δόντια, διαβάζουμε δυο ιστορίες και πάμε για ύπνο) και να έχει τον έλεγχο. Έστω και αν προσωρινά δυσαρεστηθεί, θυμώσει ή δηλώσει με έμφαση πως δεν σας αγαπά πια, το παιδί νιώθει ασφάλεια μέσα στα όρια που θέτετε και μαθαίνει, αρχικά και κυριότερα τα δικά του όρια.
Τα παιδιά χρειάζονται σωστά πρότυπα να αντιγράψουν
Είναι γνωστό πως τα παιδιά απορροφούν σαν σφουγγάρια συμπεριφορές, παρατηρούν διαρκώς ακόμα και όταν εσύ νομίζεις πως είναι απορροφημένα στο παιχνίδι τους και αντιγράφουν ότι παρατήρησαν, εισάγοντας το αρχικά στο φαντασιακό παιχνίδι πχ η κούκλα μου που μαγειρεύει λέει στον μπαμπά ''Μη μου φωνάζεις εμένα!'' όπως η μαμά χθες.
Το σωστό πρότυπο συμπεριφοράς δεν αναλώνεται μόνο στο τι λες αλλά κυρίως τι θετικά θέλεις να αντιγράψει το παιδί σου, διαβάζω ένα βιβλίο αντί να παίξω με το κινητό, λέω ευχαριστώ όταν μου δίνουν κάτι, δεν φωνάζω όταν θυμώνω, ζητάω συγνώμη όταν βλάψω κάποιον, προτιμώ να φάω ένα φρούτο μπροστά στην τηλεόραση από πατατάκια, δεν βλέπω τηλεόραση όταν τρώω το μεσημεριανό μου. Το παιδί μιμείται ότι βλέπει για αυτό σκέψου τι θέλεις να μιμηθεί και στη συνέχεια υιοθετήσει ως στάση ζωής και συμπεριφορά.
Τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από το παιχνίδι
Ο πιο ασφαλής και ευχάριστος τρόπος για να μάθει ένα παιδί είναι μέσα από το παιχνίδι, μέσα σε ένα πλαίσιο που συγχωρεί λάθη και ευνοεί πειραματισμούς, με την ώθηση της φυσικής περιέργειας να ανακαλύψεις και χωρίς τον φόβο της αποτυχίας.
Το παιδί όταν παίζει εξελίσσεται σε όλους τους τομείς μάθησης εφόσον επικοινωνεί (Γλωσσική ανάπτυξη και Επικοινωνία), μαθαίνει να μοιράζεται και δημιουργεί φιλίες (Κοινωνική και Συναισθηματική ανάπτυξη), καταλαβαίνει αφηρημένες μαθηματικές έννοιες και παίζει με σχήματα και αριθμούς (Μαθηματική ανάπτυξη), εξελίσσει την λεπτή και αδρή κινητικότητα και πως να φροντίζει τον εαυτό του (Φυσική ανάπτυξη), χρησιμοποιεί την φαντασία του φέρνοντας οικείες του εικόνες μέσα στο παιχνίδι, ερμηνεύοντας με αυτό τον τρόπο ότι συμβαίνει τριγύρω του (Κατανόηση του κόσμου), εκτίθεται σε λέξεις, χρώματα, υφές, ιστορίες, μουσική και πολλά αλλά.
Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να διδάξεις κάτι στο παιδί σου είναι παίζοντας μαζί του. Μπορείτε να μετρήσετε μαζί πόσα τουβλάκια έχει ο ψηλότερος πύργος, να κάνετε τα κομμάτια του πάζλ της αλφαβήτας σχεδίες για τους δεινόσαυρους που ταξιδεύουν σε νησάκια που ξεκινούν με αυτό το γράμμα, να μοιραστείτε και να περιμένετε τη σειρά σας για να ανακατέψετε τα υλικά για το κέικ, να γράψετε το όνομα σας με το δάχτυλο σε αφρό, άμμο, ρύζι, κορνφλαουρ, μπογιά, να πάτε επίσκεψη το αρκουδάκι σας στον οδοντίατρο (φοβάται να πάει μόνο του) Οι επιλογές είναι πραγματικά απεριόριστες.
Τα παιδιά αγαπούν τις ιστορίες
Τα βιβλία είναι ένας θησαυρός που θα πρέπει να υπάρχει σε κάθε σπίτι και να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας ενός παιδιού. Τα παιδιά λατρεύουν τις ιστορίες, μαθαίνουν καινούργιες λέξεις, μαθαίνουν να ακούνε, μοιράζονται άφοβα τις σκέψεις τους, κάνουν ερωτήσεις, χρησιμοποιούν τη φαντασία τους, προβλέπουν το τέλος της ιστορίας ή δημιουργούν το δικό τους αν δεν τους αρέσει, έρχονται αντιμέτωπα με δύσκολες έννοιες όπως η απώλεια και ο πόνος μέσα σε ένα ασφαλές πλαίσιο, ταυτίζονται με τους ήρωες, γελάνε, προβληματίζονται, προτείνουν λύσεις, διασκεδάζουν, αντιμετωπίζουν τις δικές τους ανασφάλειες και φόβους, συγκεντρώνονται, ηρεμούν. Τα βιβλία είναι πολύ παραπάνω από λέξεις τυπωμένες στο χαρτί, είναι ένα εισιτήριο Α' θέσης για τον κόσμο και ένας από τους ξεχωριστούς τρόπους για να περάσετε ποιοτικό χρόνο με το παιδί σας.
Τα παιδιά χρειάζονται την επαφή με τη φύση
Λίγα παιδιά μεγαλώνουν πλέον στο χωριό, οι περισσότεροι κατοικούμε σε πόλεις σίγουρα όμως θυμόμαστε όλοι με νοσταλγία στιγμές που τρέξαμε έξω, σκαρφαλώσαμε, βουτήξαμε τα πόδια σε κάποιο ρυάκι, μαζέψαμε κοχύλια στη θάλασσα, κάναμε ποδήλατο στην αυλή της γιαγιάς ή και στο δρόμο έξω από το σπίτι γιατί ήταν ασφαλές. Σήμερα χρειάζεται τρόπος και οργάνωση για να δημιουργήσουμε εμείς τις συνθήκες που το παιδί θα έρθει σε επαφή με τη φύση. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να εκτονώσουν την φοβερή ενέργεια που έχουν, κάτι που έχω βιώσει έντονα τις μέρες που λόγω πολύ κακών καιρικών συνθηκών δεν μπορούσαμε να βγάλουμε τα παιδιά έξω. Αγριμάκια σε κλουβί θα ήταν ένας αρκετά ακριβής χαρακτηρισμός.
Χρειάζονται να ξοδέψουν χρόνο σε ένα φυσικό περιβάλλον χωρίς παιχνίδια, οθόνες, περιορισμένο χώρο όπου θα μπορούν να τρέξουν, να πάρουν τα ρίσκα τους, να εξασκήσουν την κινητικότητα τους αποκτώντας έτσι καλύτερο έλεγχο του σώματος και των κινήσεων τους, να δημιουργήσουν τα δικά τους παιχνίδια βρίσκοντας λύσεις σε προβλήματα πχ τι μπορώ να χρησιμοποιήσω για να σκάψω μια τρύπα στο χώμα, να παρατηρήσουν το φυσικό περιβάλλον γύρω τους και τις αλλαγές στη φύση, τα φύλλα που γίνονται πορτοκαλί, το χιόνι που λιώνει και γίνεται νερό, την κάμπια που μεταμορφώνεται σε πεταλούδα, τον σπόρο που φύτεψα και σήμερα το πρωί είδα την πρώτη, μικρή κόκκινη φραουλίτσα), να αποφορτιστούν νοητικά και συναισθηματικά, να βιώσουν μέσω της επαφής (μαζεύω φύλλα, κλαδιά, πέτρες, κοχύλια, λουλούδια, αγγίζω το νερό, το γρασίδι, το χώμα). Υπάρχουν πλέον σχολικά εκπαιδευτικά συστήματα (Forest School) με αξιόλογα αποτελέσματα ως προς την πρόοδο των μαθητών που επικεντρώνονται στην βιωματική επαφή του παιδιού με τη φύση.
Και ένα πράγμα που κρατώ για τον εαυτό μου: δεν υπάρχουν αυθεντίες
Υπάρχουν εμπνευσμένοι άνθρωποι που μετά από παρατηρήσεις διατύπωσαν τις θεωρίες που χρησιμοποιούμε σήμερα ως οδηγό διαπαιδαγώγησης (Montessori, Vygotsky, Piaget), υπάρχουν τεκμηριωμένες απόψεις ψυχολόγων, εκπαιδευτικών, επιστημόνων διαφορετικών πεδίων, υπάρχουν έρευνες που προτείνουν σύμφωνα με τα αποτελέσματα τους για το τι είναι καλύτερο, τι βλάπτει και τι ωφελεί, υπάρχουν απόψεις, προσεγγίσεις, μέθοδοι όμως δεν υπάρχει μόνο άσπρο και μαύρο. Θα ανακαλύψετε ότι πολλά πράγματα σε ότι αφορά και το παιδί σας είναι συχνά γκρι. Ότι λειτουργεί άψογα για το δικό μου παιδί δεν θα είναι απαραίτητα ο χρυσός κανόνας για το δικό σου γιατί πολύ απλά είναι διαφορετικά παιδιά και διαφορετικοί ενήλικες. Σαφώς και υπάρχουν κοινά μη αποδεκτές κοινωνικά συμπεριφορές και όρια, σαφώς και υπάρχουν αντικειμενικά στάδια ανάπτυξης ενός παιδιού αλλά ακόμα και αυτά υπόκεινται σε υποκειμενικούς παράγοντες όπως ο διαφορετικός ρυθμός ανάπτυξης του κάθε παιδιού στο κοινωνικό-πολιτιστικό πλαίσιο στο οποίο μεγαλώνει .
Μέσα από αναπόφευκτα λάθη και παρατηρήσεις, ανακαλύπτεις τον δικό σου τρόπο και τι είναι καλύτερο για το δικό σου παιδί, δεν φταίει η ειδικός που σου είπε να τον προσεγγίσεις με τον άλφα τρόπο κάθε φορά που χτυπιέται στο πάτωμα, ούτε η δασκάλα που σου πρότεινε τον βήτα τρόπο ως καλύτερο για να μάθει το παιδί σου να μετράει. Αν το παιδί σου δεν μπορεί να καθίσει σε θρανίο πάνω από 2 λεπτά, δεν έχει νόημα να περιμένεις να χρωματίσει όλους τους αριθμούς μετρώντας τα ζωάκια στη σελίδα. Κάθισε καλύτερα στο πάτωμα που εκεί του αρέσει να παίζει και μετρήστε πόσα ζωάκια πάνε για ύπνο στη φάρμα. Φυσικά ξαναλέω αυτή η εξατομικευμένη προσέγγιση δεν δικαιολογεί σε καμία περίπτωση συμπεριφορές βίας ''του φωνάζω γιατί έτσι μαθαίνει εμένα''. Αναφέρομαι μόνο σε υγιείς συμπεριφορές. Αυτό για να μην απογοητευτείτε την επόμενη φορά που θα δοκιμάσετε κάτι που πρότεινε ειδικός και δεν λειτούργησε με την πρώτη ή και καθόλου. Μαγικά ραβδάκια δεν υπάρχουν. Υπάρχουν όμως μέθοδοι και προσεγγίσεις που βοηθάνε το παιδί να αναπτυχθεί, αξιοποιώντας στο έπακρο τις δυνατότητες του. Όσο πιο ισχυρό είναι το συναισθηματικό δέσιμο με το παιδί, τόσο καλύτερα θα ανταποκριθεί.
Α και κάτι τελευταίο. Μη φοβάστε τα όχι. Θα είναι το αλατοπίπερο στη σχέση σας και ο δικός σου οδηγός αυτο-βελτίωσης. Καλή συνέχεια.
